کولی باسیلوز (به انگلیسی: Colibacillosis) از انواع بیماری‌های پرنده ها هست .سرو تایپ‌های زیادی از اشریشیا کلی در محفظه حیوان‌ها اهلی و پرنده‌ها وجود دارد . ای کولای یک باسیل گرم منفی از خانواده انتروباکتریاسه و یک ارگانیزم فرصت طلب میباشد که تنها چندین سروتیپ آن در انسان‌ها، پرنده ها و حیوان ها اهلی بیماریزا است . ای کولای بخشی از فلور ارگانیک دستگاه گوارش پرنده ها محسوب می گردد .
انتقال
آلودگی آب آشامیدنی به E .coli در مواقعی که آب آشامیدنی گله از چاه‌های اندک عمق یا این که فاقد جداره مناسب تهیه و تنظیم میگردد به کرات چشم میشود . به آب آشامیدنی شترمرغ سانان بایستی به مقدار ۱-۲ ppm کلر بیش تر شود . آب زمینه مصرف پرنده ها باید مرتباً از نظر مواد معدنی نامناسب و آلودگیهای میکروبی قضیه آزمایش قرار گیرد . انتقال مکانیکی E .COLI از طریق آلودگی تخم‌ها به مدفوع یا نقص در پوسته تخم و عدم رعایت بهداشت انکوباتور میتواند موجب پیدایش تورم مادرزادی بندناف گردد .
علایم
بیماری در حیوانات اشرشیا کلی علاوه بر ورم اسپورادیک پستان، عفونت دستگاه ادراری و سقط جنین ادله یکسری بیماری مهم دیگر میباشد .
علایم بیماری در گاو: اشریشیا کولی به‌طور دور از هم در گاوها تولید ورم پستان میکند . آلودگیهای دستگاه ادراری-تناسلی را باعث میشود، سقط جنین می دهد و سایر پدیده‌های بیماری زایی را به وجود می‌آورد . اشریشیا کولی را مسبب تعداد زیادی از بیماری‌ها می دانند .اسهال گوساله‌ها که به نام اسهال سفید دارای شهرت میباشد بیماری حادی میباشد و موجب مرگ تعداد متعددی از گوساله‌هایی که چه بسا ۱۰ روز از قدمت آن ها گذشته‌است، میگردد . علایم بیماری در حیوان معمولاً به رخ اسهال شدید، سفیدی رنگ مدفوع و کاهش شدید آب بدن می شود . ترقی بیماری از یکسری ساعت تا تعدادی روز ممکن است ارتفاع بکشد . حیواناتی که از بیماری بهبود یابند برای مدتهای طولانی از حزن مفاصل رنج می‌برند . گوساله‌هایی که از آغوز در بدو ولادت به کار گیری نکرده‌اند غالباً در معرض خطر آلودگی بیش از سایرین می باشند . چون آغوز محتوی مقدار متعددی پادتن هست و از آلودگی گوساله‌ها به اسهال قویا خودداری می‌نماید .مخاط روده گوساله‌ها قدرت جذب ایمنوگلوبولین‌ها را دارد و آغوز که میزان زیادی از این ماده را دارا می باشد از راه و روش روده‌ها وارد خون میشود و ایمنی زودگذر در۲۴-۲۶ روز اولیه معاش در حیوانتولید می شود و حیوان را در برابر حمله باکتری‌ها مقاوم می‌سازد .
تورم پستان با اشریشیا کولی در ماده گاوهای مسن مشاهده میگردد . شکاف نوک پستان گاوها گشوده و گشاد می باشد و از این طرز انواع باکتری‌ها می‌توانند به باطن غده پستان نفوذ نمایند و تورم پستان را باعث گردند . در شیر که فاقد لوکوسیت است، اشریشیا کولی به سرعت در آن رویش و تکثیر می‌یابد و در غدد پستان تورمی را تولید می کند که به نوبه خود باعث از در میان رفتن غده پستانی میشود . در این موقعیت باکتری آزادانه اندازه متعددی توکسین ترشح می نماید و تورم وخیم پستان با علایم تب، ضعف، از دست دادن وزن و توقف شیر یار است .غدد پستانی عمل ارگانیک خویش را در شیرواری بعدی به دست میاورد و این در حالیست که غده پستانی در اثر آلودگی به کلی از در بین نرفته باشد .
معمولاً ۴ دسته تورم پستان از لحاظ بالینی وجود دارد که عبارتند از:
۱-حالت پیشین از خراب شدن که پستان تورم یافته، گرم و دردناک میگردد و از آن ترشحات غیرطبیعی خارج می شود .تب و سایر نشانه‌های اختلالات سیستماتیک مانند افسردگی نمایان گردیده و ضربان شدید نبض، فرو رفتگی چشمها، ضعف عمومی و بی اشتهایی بدون نقص نیز مشاهده می گردد . ۲-حالت حادی که موجب تغییرات در غده پستانی با عارضه ها فوق میشود البته تب و افسردگی در این جور قدری کاهش می یابد . ۳-حالت تحت وخیم که در آن تغییرات سیستماتیک ظاهر نمیشود و تغییرات در غده پستانی و ترشحات آن چندان مشخص و معلوم و مشهود نیست . ۴-بالاخره شرایط پایین بالینی که تورم غدد حاصل میشود و به خیر و خوبی قابل تشخیص می باشد البته در این شرایط آزمایش شیر و شمارش گلبول‌های سفید محتوی آن که فراوان ارتقاء یافته، مشخص‌کننده اوضاع و احوال آلودگی است . تورم پستانی گاو ممکن می باشد با بقیه باکتری‌ها نظیر کورینه باکتریوم پیوژن، پاستور لا، میکوپلاسما، مایکوباکتریوم و بعضا مخمّرها و . . . حاصل گردد که می بایست در تشخیص بیماری به آن دقت کرد .
علایم بیماری در ماکیان: اشریشیا کولی یک عدد از شایع‌ترین عوامل بیماریزا در طیور به‌شمار میرود . اندازه مرگ و میر ناشی از بیماری ۵٪ تا ۵۰٪ می باشد . بیماری در جوجه‌ها، اردک و بوقلمون چشم شده‌است .در جوجه ، جوجه‌های مبتلا بی‌حال بوده و بدور یکدیگر توده می شوند و تمایلی به میل کردن خوراک و آب ندارند .در طیور اشریشیا کولی تولید تورم مجرای تخم و تورم پرده قلب میکند . یک وضعیت بیماری‌شناسی نشان داده‌است که اشریشیا کولی در طیور موجب بیماری هایر یا این که کلی گرانولوما می شود . این بیماری در طیور بالغ بروز میکند و به وسیله گرانولومایی که در کبد، طحال، سکوم، ریه‌ها و مغز استخوان حاصل میشود، معلوم میگردد . این جراحات خیلی مشابه جراحات سلی میباشد اما هنگامی کشتی از آنها داده میشود اشریشیا کولی بدست می آید . این بیماری را می‌توان در حیوان ها آزمایشگاهی به خوراندن باکتری به آنها ایجاد نمود البته به وسیله تزریق قابلیت و امکان ابتلا به آن نادر میباشد .